Dit verhaal gaat over de basalten zuilen die zijn gebruikt bij het project 'Bomenstad'. En over het concept boom en basalt in de moderne kunst.

‘Bomenstad’ is een project van groenaannemers uit Almere dat de inwonergroei van Almere markeert bij de 100.000e en 150.000e inwoner. Op verschillende plaatsen in de stad zijn dertig groepjes bomen geplant die zijn gemarkeerd met een basalten zuil en een bronzen plaquette.

De basaltzuilen zijn in een Duitse groeve achter Bonn uitgezocht door kunstenaar Siemen Bolhuis en projectcoördinator (namens groenaannemers en gemeente) Hans Warrink.
Bij het bezoek aan de mijn bleken er al zuilen klaar te liggen. De bezoekers ontmoetten er de directeur van Rockwool, de eigenaar van de mijn, die in de groeve op gereedliggende zuilen wees, onder meer bedoeld voor het standbeeld van Cornelis Lely in Lelystad.

“Wij hebben de mooiste met een spuitbus gemarkeerd”, aldus Hans Warrink, die vertelt dat het nog een heel werk was om de zuilen te ‘oogsten’.
“Normaal wordt basalt met springstof gewonnen en gaan de brokstukken naar de steenwolfabriek. Deze zuilen moesten één voor één met een zware kraan uit de groeve worden getild. Pas bij voldoende lengte en geen breuk waren ze bruikbaar en dus ook hufterproof.”

Rockwool bleek overigens het basalt voor het project volledig te willen sponsoren, inclusief het transport.

In Almere zijn de koppen van de zuilen gepolijst door Bolhuis. En hij heeft in de steen een contramal uitgeslepen waarin de bronzen plaquette naadloos past. Bolhuis na zoveel jaren: “In de basaltmijn aanwezig zijn met die enorme wand van basaltzuilen was een onverwachte en overweldigende ervaring, die ik me herinner als een moment van puur geluk. Dat moment is gelukkig vastgelegd en de foto ervan hangt als herinnering nog steeds naast mijn computer.”

Overigens, de bank van boswachter Herman Hake, de Herman Hake Bank, die hij bij zijn vijfentwintigjarig ambtsjubileum heeft gekregen, is van dezelfde serie basalt en ontworpen door Siemen Bolhuis. Hij staat op Stadslandgoed de Kemphaan.

Beuys
Het bijzondere is dat er een vergelijkbaar project is rondom boom en basalt.

Dit is een project van Joseph Beuys.

Beuys behoort tot de invloedrijkste kunstenaars van de 20e eeuw. Hij werkt veel met natuurlijke materialen zoals vet, vilt, bijenwas, basalt en dode hazen en gebruikt verschillende kunstvormen om zijn ideeën te uiten. Zijn basisconcept: maak de toeschouwer deel van het kunstwerk c.q. het idee.

In 1987 plantte hij in het kader van kunsttentoonstelling Documenta 7 in Kassel zevenduizend eiken. Naast elke eik liet hij een basalten zuil plaatsen.

Het project heette ‘7000 Eichen’ en het motto van de kunstenaar was ‘7000 Eichen - Stadtverwaldung statt Stadtverwaltung’, een Duitse woordspeling met de betekenis ‘creëer bossen in de stad in plaats van de stad te besturen’.

Het is met 4,3 miljoen Duitse mark overigens een van de duurste kunstprojecten ooit. De sponsoring kwam niet goed tot stand. Beuys heeft uiteindelijk zelf het meeste bijgedragen.

Van alle Documenta’s heeft deze wel de meeste sporen nagelaten in Kassel. Daarnaast heeft Beuys’ idee anderen geïnspireerd. Ook elders op de wereld zijn eiken, met een basalten zuil bij hun stam, geplaatst.

Zo vind je in de wegberm bij de Zonnehoeve in Zuidelijk Flevoland ook een eik met een zuil.

Wat betekent het kunstwerk ‘7000 Eichen’? Waarschijnlijk vervult de eik zijn traditionele rol, die van boom. Alle bomen bij elkaar maken een bos. Het doet er niet toe of er veel ruimte tussen de bomen aanwezig is. Onder landschapsarchitecten is het een wijsheid dat de ruimte tussen bomen belangrijker is dan de boom.

Wat betekent de basalten zuil? Dat zal de bestuurder van de stad zijn, in zijn nieuwe rol. Maar Beuys denkt natuurlijk op een hoger niveau. Het miljoenen jaren oude vulkanische gesteente staat voor het nieuwe. Beuys nodigt de toeschouwer uit iets nieuws te doen op de plek waar hij leeft. Het voorbeeld geeft hij erbij.

Desgevraagd laat Hans Warrink weten dat hij het project van Beuys kende. “Beuys was een overtuigd antroposoof en die filosofie is voor mij altijd een inspiratiebron geweest. Ik was in die tijd ook actief op de Zonnehoeve”. Hij weet wel bijna zeker dat hij ‘de bomen in Kassel’ heeft besproken met Siemen Bolhuis. Bolhuis heeft geen direct verband op zijn netvlies maar hij sluit onbewuste synchroniteit niet uit en evenmin dat Bomenstad via de inbreng van Hans Warrink linkt aan Joseph Beuys.

De basalten zuilen van Bomenstad zijn er natuurlijk om te attenderen en te memoreren. Maar er is niets mis mee om een groot idee, dat van Beuys, ook voor ogen te hebben als je kijkt naar de bomen en hun zuilen.

Bij de foto: bovenkant van de basalten zuil met de bronzen plaquette. Deze zuil staat in Almere Haven, Grasmeent-Meentpad bij de hopbeuk.